Tibet

Om van een lustig schijnend zonnetje naar royaal onder het vriespunt te gaan is niet veel nodig, een stukje vliegen is genoeg. Ik realiseer me eens te meer hoeveel groen een stadsbeeld kan opfleuren, Xining komt over als een grauwe industriestad, de enige kleuren in grijs en zandtinten. Hoogstens wat dennengroen. Een rondje lopen laat een hoop verschillen zien in het uiterlijk van mensen in vergelijking met eerder bezochte plaatsen. Grovere gelaatstrekken, donkerdere huidskleuren. In combinatie met winterkleding levert dat een totaal ander beeld op. In plaats van straatrestaurantjes en bijkomende activiteiten vindt het leven plaats binnen in eetgelegenheden. Ik laat me verleiden tot mangosap. Die wordt heet opgediend. Ach ja. Zolang je niets verwacht van hetgene wat je krijgt valt het zelden tegen is mijn ervaring. Het is gewoon anders. Chinees. Als ik een groep mensen zie staan wachten tot de school uit gaat, lijken de verschillen minder groot.

Museumkriebels. Het Tibetan Medicine Museum of China is de gelukkige. Gave architectuur, het is me alleen een raadsel waarom het zo ver buiten de stad ligt. Een kaartje kopen om enkele meters verder te laten afscheuren, zoals gewoon. Veel medische Tibetaanse kennis is de basis voor moderne geneeskunde. Of zo laat ik me wijsmaken. Maar al snel doet menig verklarende tekst mij fronsen. Cultuur en nalatenschap worden uitgebreid bejubelt, er wordt stilgestaan bij de Tibetaanse harmonie tussen mensen en de wereld. Dat we ons, als we er bij stilstaan, door trots vervuld mogen voelen, dat we er een voorbeeld aan kunnen (moeten?) nemen.
En daar wringt het. Geen enkel aspect van het China dat ik heb leren kennen valt met deze waarden te rijmen. Chinezen komen luidruchtig, verblijven luidruchtig en vertrekken luidruchtig, nergens rekening mee houdend en een enorme zooi achterlatend. De tekst beweerd dat China Tibet een hogere levensstandaard heeft gebracht. Wat altruïstisch van China. Tussen de propaganda door is er genoeg interessants te zien, de meeste indruk maakt het beschilderde doek (thangka) met de geschiedenis, folklore en levensvisie van Tibet van ruim 600 meter lang.

De voornaamste reden voor het bezoek van Xining is te voorkomen dat ik last van hoogteziekte ga krijgen. Want jawel, het is zover. Het heeft wat voeten in de aarde gehad om de permit voor Tibet te bemachtigen. Ik neem ’s werelds hoogste treinrit (ruim 5000 meter mocht iemand er naar vragen), de Qinghai-Tibet route naar Lhasa. Bepaald niet een met de minste uitzichten. Understatement alert. Ik beschouw leven in de polder in deze als een voordeel; bepaalde dingen ontbreken nu eenmaal aan het landschap. Daardoor waardeer ik elke glooiing, elke heuvel. En bergen, tja, daar kan ik niet genoeg van krijgen. Op het station wordt een peloton soldaten op aanwezigheid gecheckt. To! Present! Het aantal gewaden is toegenomen, hier en daar zie ik de bekende rode pij.

Nu zou ik het liefst schrijven dat het me geen centje pijn of moeite heeft gekost, dat ik fluitend hoogtes kan trotseren. Dat, ondanks ik me normaal onder zeeniveau bevind, m’n hand niet omdraai voor een kilometer meer of minder. De werkelijkheid is een zielig hoopje mens. In de trein begin ik me beroerder te voelen naarmate de klim vordert. De nacht is niet veel beter. Het voelt als een soort griep (inclusief pijnlijke gewrichten), met daarbij een stekende hoofdpijn. Zelfs mijn coupégenoten trekken zich mijn lot aan en ik krijg wat pillen tegen de hoogteziekte. Daarop voel ik me iets beter, maar dat kan ook komen doordat Lhasa lager ligt dan de pas die de trein passeert.

Economisch, en (veel belangrijker), cultureel en godsdienstig centrum van Tibet: Lhasa. Kleurrijk, levendig, gelovig. Hoe valt zo’n unieke manier van denken en leven te omschrijven? Diverse tempels bezoeken, simpelweg rondlopen door het oude stadscentrum en ontzettend veel informatie krijgen; ik volg een soort snelcursus. De bevlogen gids Pema heeft zelf jaren in een tempel gestudeerd en heeft menig contact dat mijn groep iets extra’s oplevert. In en om de tempels zijn veel rituelen te vinden. Voortdurend zijn er mensen te zien die als offer scheutjes of schepjes boter in de kaarshouders deponeren. Later zal een monnik er een deel uitscheppen om ruimte te maken voor het volgende offer. Tibetanen bezoeken Lhasa minimaal eens in hun leven. Stel je voor dat je je elke stap languit voorover op de grond laat zakken, tot je de stad hebt bereikt. Stel je voor dat je daar twee jaar over doet. In elke heiligdom zijn massa’s mensen te zien die zich plat op de grond zakken, uren en uren achter elkaar.

En de aandacht voor mijn lengte (of het is mijn persoonlijkheid) is ongekend. De monnik wil met me op de foto, en daarna mag de hele groep foto’s nemen (gratis, normaal moet er betaald worden voor tempelfoto’s). Hij vraagt of hij ons ‘happy’ heeft gemaakt nu we foto’s mogen maken (Pema vertaald). We knikken. ‘Goed,’ antwoordt de monnik; ‘dat is waar godsdienst om draait.’ Ik kan wat godsdiensten bedenken die daar iets anders in staan. Ongemakkelijk is het wanneer ik, wachtend tot de groep compleet is, een kring van bewonderaars om mij heen krijg. De menigte groeit en de politie komt erbij om de mensen door te laten lopen en mij weg te wuiven. Alles wat niet gecontroleerd kan worden, is een bedreiging.